Biografia Jana Kochanowskiego

Jan Kochanowski (ur. 1530 w Sycynie koło Zwolenia, zm. 22 sierpnia 1584 w Lublinie) – poeta polski epoki renesansu, sekretarz królewski. Był przedstawicielem filozofii eklektycznej – stoicyzmu, epikureizmu, renesansowego neoplatonizmu i głębokiej wiary w Boga, łącząc tradycję antyku i chrześcijaństwa.

Jan Kochanowski

Pochodził ze szlacheckiej rodziny Kochanowskich herbu Korwin, był synem Piotra Kochanowskiego, sędziego ziemskiego sandomierskiego i Anny Białaczowskiej herbu Odrowąż. Poetą renesansu był też jeden z jego braci Mikołaj, a drugi, Andrzej, tłumaczem, który przełożył na polski Eneidę Wergiliusza. W epoce baroku pracą przekładową zajmował się też jego bratanek Piotr.

Dokładna data urodzenia Jana Kochanowskiego nie jest znana. Napis na nagrobku poety w Zwoleniu głosi, że poeta zmarł 22 sierpnia 1584 roku w wieku 54 lat, urodził się więc najprawdopodobniej w 1530 roku. Jednak jego biografia, pochodząca z 1612 roku informuje, że autor Odprawy posłów greckich urodził się w Sycynie w 1532 roku. Z kolei dzieło Stanisława Niegoszewskiego Ad Petrum Miscovium… Epigrammata Ioanni Kochanovio… z 1584 podaje, że Kochanowski zmarł mając 42 lata. Według Janusza Pelca najprawdopodobniejszą z tych dat jest jednak 1530 rok.

Ojcem Jana był Piotr Kochanowski, średniozamożny ziemianin, który najpierw pełnił rolę komornika radomskiego, a później sędziego sandomierskiego. Matką poety była Anna Białaczowska, która w Dworzaninie polskim Łukasza Górnickiego została scharakteryzowana jako stateczna pani i bardzo trefna^[2]. Poeta miał rodzeństwo – Kaspra, Piotra, Mikołaja, Andrzeja, Jakuba, Stanisława, oraz Katarzynę, Elżbietę, Annę i Jadwigę, a także rodzeństwo przyrodnie (pierwszą żoną ojca była Zofia, córka Jana Zasady) – Druzjannę i Stanisława (zwanego „pierwszym” ze względu na wiek). Ojciec Jana Kochanowskiego zmarł w 1547 roku.

Wysoki poziom intelektualny panujący w domu rodzinnym prawdopodobnie wpłynął na fakt, że zainteresowania literackie wykazywał nie tylko Jan Kochanowski, ale i jego młodsi bracia: Mikołaj i Andrzej. Pod tym względem dom Kochanowskich wyróżniał się na tle okolicznej szlachty.

W 1576 r. poślubił Dorotę Podlodowską herbu Janina z Przytyka, córkę podstolego sandomierskiego, z którą miał sześć córek i jednego syna. Kochanowski pędził w Czarnolesie żywot ziemianina. W maju 1575 wziął udział w zjeździe szlacheckim w Stężycy, który obradował nad wyborem nowego władcy. W listopadzie tego roku wygłosił przemówienie na sejmie elekcyjnym pod Warszawą, zachwalając kandydaturę cesarza Maksymiliana II Habsburga do tronu polskiego.

W tym okresie powstała Odprawa posłów greckich, a wkrótce po niej parafraza Psałterz Dawidów (1579). Największą pamięć zyskał dzięki Trenom, napisanym po śmierci ukochanej córki Urszulki w 1579. Są one wyrazem jego żalu i rozpaczy po stracie dziecka.

W 1583 napisał dedykowany hetmanowi polnemu litewskiemu Krzysztofowi Radziwiłłowi Piorunowi poemat Jezda do Moskwy, opisujący jego brawurową wyprawę w głąb Rosji w czasie wojny moskiewskiej Stefana Batorego.

Jan Kochanowski zmarł na atak serca w 1584 roku w Lublinie, dokąd udał się, aby wnieść skargę do króla w sprawie zabójstwa swojego szwagra – Jakuba Podlodowskiego. 20 sierpnia, prawdopodobnie zaraz po audiencji (lub w jej trakcie) zasłabł, zmarł dwa dni później. Został pochowany w kościele w Zwoleniu. Rodzina poety na początku XVII wieku umieściła tam nagrobek, w tym m.in. popiersie Kochanowskiego.

Z powodu nagłej śmierci poety opublikowano liczne utwory literackie, w których go opiewano. Były to m.in. utwory Andrzeja Trzecieskiego, cykl 13 trenów Sebastiana Fabiana Klonowica, wiersze Stanisława Niegoszewskiego, i wiele innych^[23]. W 1584 kronikarz Joachim Bielski zapisał: (…) umarł Jan Kochanowski herbu Korwin, poeta taki polski, jaki w Polszcze jeszcze ani był, ani sie takiego drugiego spodziewać możem^[24].